هوش مصنوعی و آینده روابط بین الملل - مقاله های علمی

به گزارش مقاله های علمی، هوش مصنوعی در واقع رشته ای جوان و حدوداً شصت ساله است که علوم، نظریه ها و تکنیک ها (از جمله منطق ریاضی، آمار، احتمالات، عصب شناسی محاسباتی و علوم کامپیوتر) را گردهم می آورد و هدف آن دستیابی به تقلید از توانایی های شناختی یک انسان به وسیله ماشین است. بنابر تعریف شرکت IBM، هوش مصنوعی، از رایانه ها و ماشین ها استفاده می نماید تا به تقلید از فکر انسان، به حل مسئله و تصمیم گیری بپردازد.

چیستیِ هوش مصنوعی

سیستم های هوش مصنوعی با تجزیه انبوه داده ای که از طریق انسان ها ایجاد شده اند، جستجوهای هوشمندانه ای انجام داده و متن و تصاویر را تفسیر می کنند تا الگوهایی را در داده های پیچیده کشف، و سپس بر اساس آن یادگیری ها عمل می کنند.

به طور کلی از ضروریات عملکرد هوش مصنوعی، دسترسی ماشین به کلان داده ها ( Big Data) و پردازش آن می باشد. یادگیری ماشینی، از طریق داده هایی که در حجم، تنوع و سرعتِ بی سابقه در دسترس هستند، پرورش می یابد. داده های کلان، همراه با یادگیری عمیق (Deep Learning)، محرک بیشتر پیشرفت های یادگیری ماشینی در سال های اخیر است.

هنگامی که انسان های نوین با برخی محدودیت های فکری و فکری خود آشنا شدند، بخشی از این کاستی را با محول کردن پاره ای از وظایف به ماشین ها و هوش مصنوعی جبران کردند و این اولین بار در تاریخ بود که انسان، جایگاه بلامنازع خود به عنوان کاشف و دانای پدیده های جهانی را به موجودیت دیگری واگذار کرد. البته در نوشته های اساطیر یونان باستان نیز همیشه انسان ها در آرزوی داشتن یک یاری (ماشینی) بوده اند. برای مثال، هفائستوس (خدای صنعتگری در یونان باستان) ربات گونه هایی کوچک ساخته بود که به انجام امور آدمیان و حفاظت از برخی سواحل مرزی مشغول بودند.

تأثیر هوش مصنوعی بر جوامع بشری

بین سال های 1980 تا 1990، هوش مصنوعی صرفاً قادر به انجام امور بسیار شفاف و دارای قوانین واضح بود و در همین نقطه هم متوقف شده بود که به این دوره زمستان هوش مصنوعی گفته می گردد. پس از این دوره بود که دانشمندان به این نتیجه رسیدند که به جای کدگذاری کردن هوش مصنوعی، آن را به نحوی برنامه ریزی کنند که خود به یادگیری بپردازد. در حال حاضر به مرحله ای رسیده ایم که صرفاً انسان به هوش مصنوعی یاد نداده؛ بلکه هوش مصنوعی نیز به انسان آموزش می دهد.

ماشین ها امروزه توانایی نمایاندن زوایای عمیق و پنهان از نظر و فکر انسان را دارند. آدمیان تا به امروز واقعیت ها را از منظر خود واکاوی نموده، ولی امروزه هوش مصنوعی از نگاه خود به تحلیل و آنالیز می پردازد. برای مثال در پروژه ای به نام Alpha zero که یک شبیه ساز بازی شطرنج است، صرفاً از طریق آموزش قوانین بازی به هوش مصنوعی، AI می تواند به راحتی قهرمانان این رشته و یا انواع قدیمی تر هوش مصنوعی را از راه هایی کاملاً غیرمتعارف که تا کنون انسانی به آن فکر ننموده شکست دهد. یا در پروژه ای پزشکی، گروهی از دانشمندان به منظور ساخت آنتی بیوتیک برای نوعی باکتری با گروهی از متخصصان هوش مصنوعی همکاری کردند. آن ها با دادن ویژگی های مولکولی 61 هزار باکتری به هوش مصنوعی، به ترکیباتی دست یافتند که تا کنون شبیه هیچ یک از ساخته های بشری نبوده و قابلیت استفاده پزشکی هم دارد. جالب آنکه در برخی موارد دانشمندان حتی نتوانستند تشخیص دهند که چرا این ترکیب می تواند مؤثر واقع گردد.

هوش مصنوعی پتانسیل قابل توجهی برای تحریک رشد مالی دارد. با سرعت فعلی، تخمین زده می گردد که صنعت هوش مصنوعی می تواند تا سال 2030 تا 15.7 تریلیون دلار به اقتصاد جهانی یاری کند. فراتر از پتانسیل مالی، هوش مصنوعی می تواند در دستیابی به برخی از اهداف توسعه پایدار (SDGs) نیز مشارکت داشته باشد. در واقع، برنامه های کاربردی هوش مصنوعی در حال حاضر برای یاری به برطرف چالش ها در حوزه های تحت پوشش SDG ها، مانند تغییرات آب و هوا و سلامت، پیشرفته و به کار گرفته شده اند. علاوه بر این، برخی کارشناسان معتقدند که پیشرفت های هوش مصنوعی، مشاغل تازهی ایجاد نموده و بدون تأثیر بر آمار اشتغال، مشاغل از دست رفته را جبران می کند.

در هر روی، این موارد از کاربردهای خاص هوش مصنوعی بوده و اگر روزی بتوان به هوش عمومی مصنوعی یا AGI دست پیدا کرد، هوش مصنوعی می تواند همانند انسانِ مستقل عمل کند. در گذشته AI ابزار دست انسان بود و اکنون به همکار او تبدیل شده است؛ در فضای فناوری بحث در خصوص روزیست که AI توانایی رهبری از خود نشان دهد. برای مثال اکنون این شبه موجود، توانایی چیدن تاکتیک های نظامی تازهی دارد که تا به امروز وجود نداشته و این ها می توانند برهم زننده محاسبات نظامی آینده باشد. از منظر اجتماعی نیز در آینده جوامع یا پذیرای AI خواهند بود یا خیر که در این صورت، برساخت های واقعیت از نظر این دو جامعه کاملاً متفاوت خواهد شد. برای نمونه، فضای زیستیِ جامعه ای که به واقعیت افزوده و مجازی گره خورده با یک جامعه سنتی، کاملاً غیر همسو و ناهماهنگ می کند. عده ای معتقدند شاید بتوان روزی آن جمله دکارت را که گفت من فکر می کنم پس هستم را به هوش مصنوعی هم نسبت داد!

هوش مصنوعی و روابط بین الملل

روابط بین الملل همیشه محیطی پیچیده، پرتنش و احتیاجمند تصمیم گیری های سریع و دقیق بوده است. هوش مصنوعی در این عرصه می تواند نقش های مختلفی از قبیل آنالیز و تحلیل داده، پیشبینی سناریوهای مختلف و یاری به تصمیم گیران در این حوزه را بر عهده بگیرد.

در عرصه سیاست خارجی، هوش مصنوعی می تواند یاری کار امور دیپلماتیک و دیپلماسی کشورها قرار گیرد. امروزه با افزایش حجم داده ها، با محدودیت فکر انسان برای تجزیه و تحلیل حجم گسترده ای از اطلاعات روبه رو هستیم. تصمیم گیران به ویژه درون دستگاه های سیاست خارجی می توانند در تعاملات و مذاکرات دیپلماتیک خود، با محول کردن امور محاسباتی و وقت گیر به دستیار هوشمند، مستقیماً به مرحله قضاوت و تصمیم گیری بروند. این خاصیت استفاده بهینه از زمان در جهانی که هر لحظه با سرعت بیشتری در حال گذار بوده و احتیاج به واکنش ها و تصمیمات آنی دارد، نمود قابل توجهی پیدا نموده و امکان تغییرات شگرف در محاسبات بین المللی را در پی خواهد داشت.

با وجود این، یکی از خطرات مهم این پدیده در عرصه روابط بین الملل، شکل تازهی از عدم توازن با نام شکاف دیجیتال جهانی است که در آن برخی از کشورها از مزایای هوش مصنوعی بهره مند بوده، در حالی که برخی دیگر عقب می مانند. برای مثال، تخمین ها برای سال 2030 نشان می دهد که آمریکای شمالی و چین احتمالاً بیشترین دستاوردهای مالی را از هوش مصنوعی تجربه خواهند کرد؛ در حالی که کشورهای در حال توسعه - با نرخ های پایین ترِ پذیرش هوش مصنوعی - رشد مالی ماز طریقی را ثبت می کنند. بعلاوه ممکن است هوش مصنوعی توازن قدرت بین کشورها را تغییر دهد. نگرانی هایی در خصوص یک مسابقه تسلیحاتی تازه، به ویژه بین ایالات متحده آمریکا و چین، برای تسلط در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد.

بدون شک هوش مصنوعی تأثیر قابل توجهی بر روابط بین الملل خواهد داشت؛ مانند قرار دادن موضوعات تازه در دستورکار بین المللی، به چالش کشیدن روابط ژئواستراتژیک، خدمت به عنوان ابزاری برای دیپلمات ها و مذاکره کنندگان و ایجاد فرصت ها و نگرانی های تازه در خصوص موضوعات حقوق بشری. با توجه به نکات یاد شده، به نظر می رسد آن دسته از بازیگرانی که گوی سبقت در این عرصه را از دیگران بربایند، در آینده نزدیک با فرصت های بیشتری روبه رو بوده و امکانات بیشتری در روبرو با تهدیدهای آن خواهند داشت. هوش مصنوعی آمده تا بماند و پیشرفت آن قابل توقف نیست. بنابراین، باید آن را مدیریت نموده و سعی گردد اثرات منفی احتمالی آن کاهش داده شده یا مهار گردد.

کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

منتشر شده در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

311311