وظیفه شاعران این است که بین بچه ها با آثار کهن پلی ایجاد نمایند - مقاله های علمی

به گزارش مقاله های علمی، به گزارش خبرنگار خبرنگاران (ایبنا)؛ اول اردیبهشت ماه در تقویم ملی ایرانیان همزمان با سالروز تولد شیخ اجل سعدی که فرهنگ وران او را به عنوان استاد سخن می شناسند، یادروز سعدی نام گرفته است. شیخ مصلح الدین سعدی بی تردید بزرگترین شاعری است که بعد از فردوسی، آسمان ادب فارسی را با نور خیره کننده اش روشن ساخت و آن روشنی با چنان تلالویی همراه بود که هنوز پس از گذشت هفت قرن تمام از تأثیر آن کاسته نشده است و این اثر تا پارسی برجاست همچنان برقرار خواهد ماند. به همین بهانه گفت وگویی داشتیم با بابک نیک طلب، یکی از شاعران حوزه کودک و نوجوان که اشعار سعدی را برای بچه ها بازنویسی نموده است. این مصاحبه را در ادامه می خوانید:

چرا اشعار سعدی را برای تحلیل و ارائه به نوجوانان انتخاب کردید؟

در زمینه ادبیات فارسی و زبان فارسی، بزرگانی را داریم که الگوی زندگی ما در دوران های مختلف بودند. این افراد عبارت اند از: فردوسی، سعدی، نظامی، مولانا و حافظ شیرازی. این پنج نفر با آثاری که آفریدند به عنوان بزرگترین افراد در زمینه زبان، حکمت، زندگی انسانی و هدایت افراد در زندگی بودند. در بین این افراد، سعدی در زمینه فصاحت و بلاغت در زبان فارسی، رتبه ویژه ای دارد؛ به طوری که امروزه افراد به زبانی صحبت می نمایند که سعدی در شعرهایش گفته است. مهم ترین اثر سعدی بوستان اوست که در 10 باب نوشته شده است. به عقیده من سعدی به ساده ترین شکل دستوری و نحوی، حرف های خودش را بیان نموده است. اگرچه بوستان سعدی به شعر است؛ اما این اشعار در ادبیات فارسی معیاری برای درست نویسی است. همان طور که در متون کهن هم گفته شده، سعدی به نوعی پدر ادبیات فارسی است.

وظیفه ما به عنوان شاعر کودک و نوجوان این است که پلی برای بچه ها بسازیم تا بتوانند به ادبیات کهن و رسمی ما راه پیدا نمایند. اگر قرار باشد تنها اشعار معاصر را به آنها ارائه دهیم، ارتباط ما با دنیا کهن قطع می گردد که باعث قطع ارتباط ما با دنیای آینده هم خواهد شد. ما باید زمینه های مطالعه بچه ها در آثار کهن را فراهم کنیم.

شاعران امروزی چطور باید این ارتباط را با اشعار کهن ایجاد نمایند تا بچه ها امروزی نیز از مزایای این آثار بی بهره نمانند؟

آنچه مسلم است این است که اشعار شاعران بزرگی مانند سعدی برای همه مردم مناسب است. باید این اشعار در دانشگاه ها و مراکز آکادمیک آموزش داده گردد؛ اما اشعار سعدی باید در بین تمام افراد جامعه حضور پیدا کند و مطرح گردد؛ چراکه سعدی یک معلم دائمی و همیشگی برای عموم مردم است. بچه ها هم باید این اشعار را مرحله به مرحله و در طول 12 سال تحصیل خود یاد بگیرند و با این آثار آشنا شوند. در حال حاضر نیز این اشعار به صورت انتخاب شده در کتاب های درسی بچه ها و نوجوانان ارائه می گردد و ما هم به عنوان شاعر کودک و نوجوان باید از این کار استقبال کنیم؛ اما ناگفته نماند که ما نباید تنها به همین اشعار منتخب در کتاب های درسی اکتفا کنیم، بلکه باید از ابزارهای دیگر هم استفاده کنیم، مانند: موسیقی، خطاطی، فیلم سازی، انیمیشن و غیره. البته ما در کتاب می توانیم این فرصت را به بچه ها بدهیم که اشعار منتخبی از سعدی را حفظ نمایند و یاد بگیرند. شاعران برای راحت تر کردن این مسیر ویژه بچه ها می توانند لغات و جملات مشکل را به عنوان پانوشت برای آنها شرح دهند یا برخی ابیات را تفسیر نمایند؛ ضمن اینکه سعدی اثر دیگری هم به نام گلستان دارد که به صورت نثر است. سعدی در گلستان جملات فاخری را ارئه نموده که همیشه مردم ایران به آن توجه می نمایند.

با توجه به اینکه مطالعه بسیاری در اشعار کهن داشتید، آیا موافق اید که در میان شاعران کلاسیک، اشعار سعدی قابلیت فهم بهتری دارد؟

شاعران بزرگ ما توانستند به زبانی صحبت نمایند که عامه مردم بتوانند اشعار آنها را بفهمند و با آن ارتباط برقرار نمایند؛ اما به این معنی نیست که تمام مفاهیم و اندیشه های این بزرگان را می فهمیم و درک می کنیم. قطعا احتیاج به آموزش و مطالعه مستمر دارد. در گذشته، گروه هایی در خانواده ها یا انجمن های ادبی بودند که این اشعار را می خواندند و با آن مأنوس می شدند: مثل شاهنامه خوانی. باید این روال ادامه پیدا کند و دیگر آثار کهن نیز خوانده شوند. این بدین معنا نیست که مردم اشعار فردوسی یا حافظ را می فهمند و اشعار دیگر شاعران را نمی فهمند. متاسفانه در روزگار ما این جمع خوانی ها کم شده است. یکی از دلایل کم رنگ شدن این جمع خوانی ها، وجود رسانه هاست که البته این رسانه ها باید بیشتر در زمینه آموزش یاری نمایند.

یکی از ویژگی های اشعار سعدی، سهل ممتنع بودن آنهاست؛ یعنی آسان است اما به راحتی هم نمی توان از آن گذشت. ممتنع یعنی همه مفاهیم برای همه مردم قابل دریافت به صورت آنی نیست. ضمن اینکه گفتن این اشعار هم آسان نیست. سعدی توانسته است با زبان صمیمی و ساده و به کارگیری تمام لغات و اندیشه ها و ابزار ادبیات فارسی، حرف هایی را برای جامعه خودش و نسل های بعدی به یادگار بگذارد. همین سادگی بیان، شیوایی سخن و صراحت در گفته های سعدی، زبان ما را به زبان آن نزدیک نموده است؛ کاری که شاید تعدادی از شاعران نتوانسته اند این ارتباط را برقرار نمایند و خواندن آثار آنها تنها در مراکز علمی امکان پذیر اس. البته چنین شعرایی، مخاطب خاص را برای اشعار خود انتخاب کردند؛ در صورتی که افرادی همانند سعدی و فردوسی مخاطب عام را به کار گرفته اند.

برخی از کتب از روش ساده نویسی برای ارائه اشعار متون کهن به بچه ها و نوجوانان استفاده می نمایند؛ آیا ممکن است که این ساده نویسی به محتوا اصلی ضربه بزند؟

به عقیده من بهتر است که برای ارائه این اشعار به بچه ها و نوجوانان، آثار را انتخاب کنیم و آن را به شعر ساده تر یا نثر تبدیل نکنیم. ما باید شعر سعدی را با خود شعر سعدی بخوانیم؛ اما به عنوان مثال از بوستان سعدی که چهار هزار بیت است، هزار بیت آن را انتخاب کنیم که بچه ها بتوانند راحت تر دریافت نمایند. به نظر من اینکه ما بیاییم این اشعار را ساده کنیم یا حتی آن را به نثر تبدیل کنیم، خیلی صلاح نیست. درواقع شاید به داستان یا گفته های سعدی نزدیک شویم؛ اما حق مطلب را از دست می دهیم. فکر می کنم بچه های امروزی به راحتی می توانند با خودِ آثار سعدی ارتباط برقرار نمایند. به صورت کلی می توانیم با اشعار سعدی ارتباط برقرار کنیم؛ اما شرایط این ارتباط فراهم نیست. بهتر است این اشعار نه در قالب کتاب درسی بلکه به صورت مطالعه آزاد به بچه ها ارائه گردد؛ چراکه مطالعه این اشعار در قالب کتاب های درسی بازخورد کمتری دارد.

در حال حاضر عنوان می نمایند که بچه ها امروزی بسیار باهوش تر و داناتر از بچه ها زمان گذشته هستند؛ اما در گذشته در مکتب ها، تمامی متون کهن ارائه و به بچه ها آموزش داده می شد. چرا امروزه آموزش این اشعار کم شده است؟

آنچه مسلم است این است که برنامه ریزی دروس آموزشی در طول زمان تغییراتی پیدا نموده است. یک زمانی بوستان و گلستان، شاهنامه، مثنوی معنوی و غیره جز دروس آموزشی بچه ها بود؛ اما در حال حاضر با توسعه علوم مختلف، بچه ها باید علوم گسترده تری را به غیر از شعر و حکمت یاد بگیرند. قطعا ضرورتی ندارد که ما کل آثار این بزرگان را در دوره های مختلف تحصیلی یاد بگیریم؛ حتی در دانشگاه ها هم دو یا چهار واحد درسی برای پرداختن به این اشعار ارائه شده است. ضمن اینکه شاعران دیگری نیز اشعاری را در زمینه های معاصر و کودک و نوجوان سروده اند که باید بچه ها این اشعار را هم یاد بگیرند. البته این یک ضعف است؛ ولی ما می توانیم اشعار کهن را در اوقات فراغت بچه ها بگنجانیم. اوقات فراغتی که متاسفانه برای آن فکر و برنامه ریزی نشده است. ما هیچ انجمن ادبی نداریم که در آن اشعار کهن را برای بچه ها بخوانند و تفسیر نمایند. البته خوشبختانه کتابخانه های کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان را همچنان داریم که برخی از بچه ها خودشان به آنجا مراجعه می نمایند. به صورت کلی متاسفانه برنامه منظمی برای خواندن این متون برای بچه ها نداریم.

خواسته شما در عرصه و فضای شعر چیست؟

متاسفانه برنامه ای برای تمامی شاعران کودک و نوجوانی که عمر خود را صرف مطالعه و ارائه آثار به بچه ها نموده اند، وجود ندارد. در حال حاضر ارتباط با مخاطب کودک و نوجوان کم رنگ شده و در حال کمتر شدن هم است. بخشی از این مخاطب سازی را وزارت فرهنگ و ارشاد یا صداوسیما می توانند برعهده بگیرند؛ ولی نظام و نظم تعیین کمی در این زمینه وجود دارد. مسئولان باید به این مسئله فکر نمایند و این حرکت را به صورت یک حرکت جمعی آغاز نمایند که بچه های ما با زبان مطلع تر و بیان زیبایی در دنیا بدرخشند و حرف های دل شان را به راحتی بیان نمایند. تسلط به ادبیات و دایره لغات، ارتباط ما را با دنیا امروز بیشتر می نماید.