چهارشنبه سوری بازمانده ای از ایران باستان - مقاله های علمی

به گزارش مقاله های علمی، محمد رحیمی خوش با بیان اینکه تاریخچه های متفاوتی برای چهارشنبه سوری بیان شده است، اظهار کرد: به اعتقاد بعضی این جشن به ایران باستان بازمی شود و به اعتقاد بعضی در ایران پس از اسلام ایجاد شده است. در بعضی از اسناد نیز این آیین را به داستان سیاوش و سودابه ربط می دهند و در واقع این جشن را پاسداشتی برای پاکی سیاوش می دانند.

وی اضافه نمود: قدیمی ترین سند معتبر درباره این رویداد به قرن سوم هجری باز می گردد که نشان می دهد این رویدادی قدیمی در میان ایرانیان بوده است، آن ها چهارشنبه آخر سال با برپایی آتش این شعر را می خواندند سرخی تو از من، زردی من از تو و از آدابی مانند کوزه شکستن، شال اندازی و قاشق زنی نیز نام برده شده است.

رحیمی خوش با بیان اینکه انتساب این جشن به پس از دوره اسلامی دارای اشکال است، اعلام کرد: گفته می گردد اعراب برای از میان بردن قداست آتش که در ایران زرتشتی فراگیر بوده است این رسم را ایجاد کردند. اما از جایی که اعراب در دیگر سرزمین ها توانایی چنین فرهنگ سازی را نداشتند اشکال تاریخی به آن وارد است.

وی در مورد تاریخچه معتبر این جشن توضیح داد: با توجه به مدارک تاریخی تردیدی وجود ندارد که این رسم از ایران باستان به ما رسیده است. ایرانیان اولین تمدنی بودند که برای خود تقویم تعریف کردند. سال ایرانیان دارای 12 ماه 30 روزه بوده است. پس از گذشت دهه ها فصول سال و تقویم با یکدیگر تطابق نداشتند.

این کارشناس گردشگری ادامه داد: دانشمندان ایرانی به این نتیجه رسیدند که سال 360 روز نیست و 5 روز به انتهای سال اضافه کردند اما برای اینکه ترتیب ماه ها به هم نریزد این 5 روز را تعطیل اعلام کردند و جشن گرفتند. در پنجمین روز جشن که مصادف با آخرین روز سال بوده این رویداد که امروزه چهارشنبه سوری نام دارد برگزار می شده است.

ساسانیان چهارشنبه سوری را پربار کردند

وی اعلام کرد: در این روز ایرانیان آتش روشن می کردند زیرا معتقد بودند آتش ارواح و نیکانانشان را به خانه شان دعوت می نماید و نشانی از گرمی خورشید است. اوایل دوره ساسانی رسم دیگری نیز به این جشن اضافه نموده شد. مردم در این روزها خانه های خود را تمیز می کردند و وسایل کهنه خود را در همان آتش به نیت از بین رفتن ناپاکی می سوزاندند. بعدها نیز خشکبار و غلات مخصوص منطقه خود را در سینی روی همین آتش بو می دادند و دور هم می خوردند. معتقد بودند طبخ غلات به این شکل آن ها را از ناپاکی و بیماری دور می نماید.

کوزه شکستن رسم بازمانده از آیین مهری ایران باستان

رحیمی خوش گفت: رسم کوزه شکستن نیز از آیین مهری که در ایران باستان رواج داشته گرفته شده است. آب مقدسی را که از غسل تعمید یا خواندن دعا جمع می شده در کوزه ای می ریختند و در نقطه ای مرتفع آن را می شکستند. معتقد بودند آبی که از کوزه جاری می گردد باعث تسلط بیشتر اعتقاداتشان بر سرزمینشان است.

چهارشنبه سوری نامی که اسلام به این جشن باستانی داد

وی با اشاره به تغییرات این جشن پس از اسلام اضافه نمود: اسلام روزهای هفته را وارد تقویم ایرانی کرد. برای انتخاب روز این جشن، پنجمین روز از ابتدای هفته که چهارشنبه بود انتخاب شد و از آن پس آخرین چهارشنبه سال این رویداد برگزار و چهارشنبه سوری نام گذاری شد.

قاشق زنی و شال اندازی رسوماتی که اسلام به چهارشنبه سوری اضافه نمود

این استاد دانشگاه گردشگری اعلام کرد: قاشق زنی یکی از رسومات اعراب بادیه نشین بود که به جشن چهارشنبه سوری اضافه نموده شد. در میان اعراب مرسوم بود که بچه ها، کنیزان، غلامان و بردگان پشت چادر مهمانان و بزرگان می رفتند و با ضربه زدن به ظرفشان طلب غذا می کردند. در ایران نیز چهارشنبه سوری بچه ها با این کار هدیه ای از صاحبخانه ها دریافت می کردند.

وی با بیان اینکه شال اندازی نیز در دوره اسلامی به این جشن اضافه نموده شد، اعلام کرد: در ابتدای ورود اسلام زنان و دختران نمی توانستند آزادانه در امکان عمومی ظاهر شوند. در نتیجه دختران روی بام ها می رفتند و شال های خود را مقابل پنجره یا در خانه ها می انداختند تا صاحبخانه برایشان هدیه ای در شال بگذارد.

امروزه دستاوردهای نیاکان ما از دست رفته است

رحیمی خوش با تاکید بر اینکه طی دهه های اخیر این رسومات حفظ نشده است، توضیح داد: نیاکان ما تغییرات مثبت فرهنگی در جشن چهارشنبه سوری ایجاد کردند که بقای این جشن را طی سالیان دراز تضمین نموده است، اما در حال حاضر چهارشنبه سوری از رویداد و جشنی سالیانه به موضوعی حادثه ساز تبدیل شده است که همه مجبور شدند مقابل آن موضع بگیرند.

وی با بیان اینکه تمامی دستاوردهای نیاکان ما از دست رفته است، گفت: در حال حاضر فرهنگ نادرستی جایگزین این جشن باستانی شده است و به جای معرفی آن به مردم جهان مردم خود را از آن نهی می کنیم. اگر بخواهیم از این جشن در قالب گردشگری رویداد بهره برداری فرهنگی و مالی کنیم باید چندین مولفه اجرایی گردد.

این کارشناس گردشگری در مورد راه حلهای تبدیل جشن چهارشنبه سوری به رویدادی جهانی اعلام کرد: در ابتدا باید این جشن در تقویم ثبت و به جشن نوروز متصل گردد. سپس برای روزهایی میان این 2 رویداد باستانی برنامه هایی بر اساس سنت و آداب و رسوم باستانی ایران برنامه ریزی گردد. می توان در میان این 2 رویداد جشنواره ها و نمایشگاه های صنایع دستی، غذا و... نیز ترتیب داد.

انحراف فرهنگی در این جشن باید اصلاح گردد

وی اضافه نمود: قدم بعدی معرفی روایات مختلف از تاریخچه این جشن باستانی و معرفی تک تک رسومات آن است. در این قدم تبلیغ آداب و رسوم میان بچه ها و نوجوانان ضرورت دارد. مهمترین مسئله در این مسیر این است که هرگز نباید با روند امروزی چهارشنبه سوری مقابله کرد. این تغییر فرهنگی، درست یا نادرست در این جشن باستانی ایجاد شده است. راه حل اصلی این است که در سطح کشور مکان هایی برای آتش بازی ایمن سازماندهی گردد تا بچه ها و نوجوانان بتوانند هیجانات خود را تخلیه نمایند. در واقع ما باید این انحراف فرهنگی را اصلاح کنیم و تحت کنترل دربیاوریم.

رحیمی خوش اعلام کرد: فرهنگ سازی باید آرام صورت گیرد و داستان سرایی در مورد این رویداد تاریخی و دعوت گردشگران از دیگر نقاط جهان به این مسیر یاری می نماید. جشن چهارشنبه سوری ماده خامی است که ظرفیت بالایی دارد و با یاری این ماده خام حتی می توان رویداد نوروز را به ابررویداد تبدیل کرد.

وی اضافه نمود: در گردشگری اولین مهمانان هر مقصدی مردم همان شهر یا کشور هستند. در عصر ارتباطات اگر بتوانیم مردم خود را به این رویداد جذب کنیم به زودی خواهیم دید که چهارشنبه سوری در جهان نیز معرفی خواهد شد.

افزایش ماندگاری گردشگران راهی برای رونق گردشگری

این کارشناس گردشگری اعلام کرد: یکی از برترین راه های بهره وری مالی از گردشگری افزایش ماندگاری گردشگران در مقاصد گردشگری است. با پیوند جشن چهارشنبه سوری به عید نوروز و برگزاری رویدادها و جشن هایی در روزهای میان این 2 جشن می توانیم گردشگران را برای مدت زمان بیشتری در کشور خود نگه داریم.