هم هوایی چیست ، شرح و آموزش کامل هم هوایی در کوهنوردی - مقاله های علمی

به گزارش مقاله های علمی، هم هوایی در کوهنوردی به انطباق با شرایط ارتفاع و کوهستان اطلاق می گردد و یکی از مهم ترین کارهایی است که باید در زمان صعود به ارتفاعات، انجام گردد.

شاید شما از آن دسته کوهنوردانی هستید که چند بار در سال پا بر دامنه های کوهستانی می گذارید و گاهی نیز سعی می کنید تا یکی از قله های مرتفع اطراف شهرتان را فتح کنید. شاید هم کوهنوردی حرفه ای باشید که هر چند سال یک بار صعودی به قلل مرتفع خارج از کشور دارد. در هر صورت باید بدانید که هم هوایی یا همان سازگاری در ارتفاع (Acclimatization)، یک نیاز مشترک در تمامی انسان ها برای صعود به ارتفاعات بالا است. بنابراین هر فردی که میخواهد به ارتفاعی بیش از ارتفاع محل زندگی خود برود، باید در ابتدا از لحاظ آمادگی جسمانی به حد مطلوبی برسد. بخشی از این آمادگی جسمانی، تطابق با ارتفاع یا هم هوایی است تا در ارتفاعات دچار کمبود اکسیژن نگردد.

کاهش فشار و رقیق شدن هوا در ارتفاعات، باعث افزایش تعداد تنفس های کوهنورد و در نتیجه گردش خون سریع تر و ضربان قلب بالاتر و در نهایت خستگی زودرس و کاهش توان کوهنورد می گردد؛ بنابراین هم هوایی برای جلوگیری از عوارض کوه گرفتگی و ارتفاع زدگی مانند به هم ریختن خواب، حالت تهوع، ضعف، بی اشتهایی و کمی گیجی، بسیار لازم به نظر می رسد. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با تعریف ارتفاع، بیماری های ارتفاع در کوهستان، هم هوایی و انواع آن آشنا کنیم.

همه چیز درباره هم هوایی در کوهنوردی:

• تعریف و تقسیم بندی ارتفاع
• هم هوایی چیست؟
• هم هوایی در کوهستان
• تمرین های قبل از صعود برای هم هوایی
• مکانیزم ایجاد بیماری های ارتفاع
• انواع بیماری های ارتفاع

تعریف و تقسیم بندی ارتفاع

ارتفاع چند تعریف دارد:

• بالاتر از 1500 متر
• حدود 1000 متر بلندتر از محل زندگی دائمی فرد
• هر مکان مرتفع تر از ارتفاع منطقه ها برفگیر در ارتفاعات آلپ

ارتفاعات بعلاوه برای سهولت بیشتر به سه دسته تقسیم می شوند:

1. ارتفاع بلند (1500 تا 3500 متر)

ارتفاع گرفتگی در صورت انجام صعود سرعتی در ارتفاع بلند آغاز می گردد. معمولا به علت تردد زیاد مردم عادی، کوهنوردان و بعلاوه صعود با سرعت بالا، اغلب موارد بیماری ارتفاع در این ارتفاعات رخ می دهد.

2. ارتفاع بسیار بلند (3500 تا 550 متر)

در ارتفاعات بسیار بلند، میزان اشباع خون شریانی از اکسیژن به زیر 90 درصد افت می نماید؛ به همین علت، ارتفاع گرفتگی در این ارتفاعات شایع است و اکسیژن خون به شکل بارزی در حین ورزش کاهش می یابد. معمولا کوهنوردان باتجربه و با آمادگی جسمانی بالا به این ارتفاعات صعود می نمایند. صعود ناگهانی و بدون هم هوایی به این ارتفاعات، بسیار خطرناک است و می تواند باعث انواع بیماری های ارتفاع گردد.

3. حد نهایی ارتفاع (بلندتر از 5500 متر)

در حد نهایی ارتفاع نمی توان به تطابق موثری دست یافت؛ به همین علت، پسرفت پیش فراینده فیزیولوژیک به وجود می آید و ادامه حیات طولانی مدت، آسیب رسان و نامناسب است؛ زیرا هایپوکسی (کمبود اکسیژن) در حالت استراحت نیز وجود دارد؛ با این حال، ممکن است بدن بعضی از کوه نوردان بتواند تا ارتفاع 7500 متر نیز عمل تطابق را انجام دهد.

هم هوایی چیست؟

هم هوایی فرآیندی است که طی آن بدن، خود را با شرایط کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالا تطبیق می دهد. فرآیند هم هوایی با سرعت آهسته انجام می گردد و از چند روز تا چند هفته به طول می انجامد؛ البته باید بدانید که توانایی افراد نیز برای هم هوا شدن متغیر است.

در ارتفاعات کمتر از 2,500 متر از سطح دریا عملا نیازی به نگرانی درباره بیماری های ارتفاع نیست؛ زیرا این بیماری در این ارتفاع یا ارتفاعات کمتر از آن، به ندرت پدیدار می گردد. برجسته ترین مکانیزم های هم هوایی را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد:

مکانیزم های کوتاه مدت

مکانیزم های کوتاه مدت شامل افزایش تعداد و حجم تنفس، افزایش ضربان قلب و برون ده قلب (حجم خونی که در هر دقیقه به وسیله قلب پمپاژ می گردد) و افزایش فشار سرخرگ های ریوی می شوند. این مکانیزم ها دارای معایبی چون کاهش دی اکسید کربن خون، آلکالوز تنفسی، سردرد و محدود شدن تهویه ریوی هستند.

افزایش حجم تنفس

اگر یک کوهنورد در سطح دریا در هر تنفس یک لیتر اکسیژن دریافت کند، در ارتفاع این عدد به 1.5 لیتر می رسد. این نیم لیتر اضافی در واقع کیسه های هوایی هستد که در زمان عادی بسته هستند و به آن ها نیازی نیست؛ اما در شرایط نو، این کیسه های رزرو هم به یاری فرد می شتابند تا سطح مقطع تماس مولکول های اکسیژن با خون بیشتر گردد و کمبود اکسیژن وی جبران گردد.

افزایش پمپاژ قلب

در یک عملکرد جبرانی دیگر، قلب در هر بار تپیدن، میزان خون بیشتری را به ریه و اندام ها می رساند و همان طور که می دانید خون بیشتر به معنای اکسیژن بیشتر است.

مکانیزم های بلند مدت

مکانیزم های بلند مدت شامل افزایش تعداد گلبول های قرمز خون، افزایش توان انتقال و جابه جایی اکسیژن به وسیله گلبول های قرمز خون و تغییر در بافت های بدن برای بهبود عملکرد در شرایط کمبود اکسیژن می شوند. از معایب این مکانیزم ها می توان به افزایش ویسکوزیته یا غلظت خون و خطرات مرتبط با آن اشاره نمود.

افزایش تعداد گلبول های قرمز خون

یکی از اتفاقات خاص در ارتفاع که با گذشت زمان رخ می دهد، افزایش تعداد گلبول های قرمز خون است. این افزایش باعث می گردد خون از اکسیژن ورودی به ریه حدبیشتر استفاده را کند. در شرایط عادی از حدود 20 درصد اکسیژنی که وارد ریه می گردد، تنها حدود پنج تا 6 درصد مصرف می گردد و بقیه هدر می رود؛ اما افزایش تعداد گلبول های قرمز منجر به استفاده بیشتر از آن 20 درصد اکسیژن ورودی می گردد.

افزایش توان انتقال اکسیژن

تغییرات شیمیایی در ساختار گلبول های قرمز، موجب جذب میزان اکسیژن بیشتر می گردد. ضمناً افزایش تعداد میتوکندری های سلول ها سبب می گردد تا آن ها از تمام اکسیژن موجود در خون استفاده نمایند.

تغییر در بافت های بدن در جهت سهولت دریافت اکسیژن

بافت های بدن نیز در مکانیزم بلند مدت هم هوایی دچار تغییراتی می شوند تا بتوانند خون بیشتری دریافت نمایند.

هم هوایی در کوهستان

یکی از سوال های رایج در جامعه این است که چرا صعود به ارتفاع 8,000 متری، حدود دو ماه به طول می انجامد. ارتفاع، یکی از مواردی است که در صعود به منطقه ها مرتفع مطرح می گردد. به طور مثال، آیا می دانید که ارتفاع چه تاثیری بر بدن انسان و اکسیژن خون دارد؟ عملکرد قلب کوهنوردان در ارتفاعات چگونه است یا برون ده قلبی، دستخوش چه تغییراتی می گردد که کوهنوردان توقفی نسبتا طولانی برای هم هوایی دارند؟ آیا می دانید که کمبود اکسیژن در ارتفاعات، ممکن است حتی به مرگ منجر گردد؟

کوهنوردان در ارتفاع، با کم شدن فشار هوا روبرو هستند و این کم شدن فشار در ریه بدن کوهنوردان، گلبول های قرمز را در معرض تماس با مولکول های هوا قرار می دهد. به این ترتیب، تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن انجام می گردد. هر چقدر تعداد مولکول های اکسیژن بیشتر باشد این تبادل راحت تر و سریع ترصورت می گیرد و بدن اکسیژن بیشتری دریافت می نماید. در هم هوایی، بدن با ایجاد راهکارهای متعدد سعی دارد به شکلی کاهش تبادل اکسیژن را جبران کند.

تحقیقات نشان می دهند که در ارتفاع بیش از 1,524 متر، توانایی انجام کار بدنی تحت تاثیر قرار می گیرد و هر چقدر ارتفاع بیشتر باشد تاثیرات، شدیدتر خواهند شد. ضمناً، زمانی که افراد با آمادگی بدن بالا، برای اولین بار به ارتفاع می فرایند، هیچ نوع فزونی چشمگیری فراتر از آنچه که در سطح دریا دارند را نسبت به هم گروهی های خود که دارای شرایط جسمانی مناسب نیستند، از خود نشان نمی دهند. افراد آماده قادر خواهند بود تا در ارتفاع نیز چون سطح دریا، کار طولانی تر از افراد غیر آماده انجام دهند؛ اما این افراد نه تنها نمی توانند خود را سریع تر با سازگاری لازم تطبیق دهند، بلکه آن ها نیز نسبت به ناراحتی های کوه گرفتگی مصون نیستند.

آناتولی بوکریف، کوهنورد نخبه قزاق روسی که 10 قله از 14 قله 8,000 متری را بدون استفاده از اکسیژن فتح نموده است، درباره هم هوایی این طور می نویسد:

هر کوهنوردی که به ارتفاعات بالا صعود می نماید در پی راهی است که بدن را برای شرایط آماده سازد. بدن در شرایط ارتفاع به شکلی غیرمنتظره عمل می نماید. یک کوهنورد تنها می تواند امیدوار باشد که تعهد به تمرین دائمی و ادامه دار، باعث استفاده از توانمندی هایش برای اکتشاف بالاترین نقاط زمین گردد.

مهم ترین مسئله در صعود به ارتفاعات این است که ما در هر ارتفاعی به اکسیژن یکسانی نیاز داریم و این در حالی است که میزان اکسیژن در قله دماوند، 50 درصد اکسیژن سطح دریا و در قله اورست، تنها 20 درصد است. کاهش میزان اکسیژن به این معنا است که هر کاری در ارتفاع، چند برابر آهسته تر انجام می گردد؛ چه برپایی چادر باشد و چه بالا رفتن از یخ. به علاوه ظرفیت ریه ها برای تنفس از نظر مکانیکی و ضربان قلب قابل دستیابی در ارتفاع نیز محدود می گردد و این یعنی نمی توان از تمام ظرفیت پمپاژ خون به وسیله قلب بهره برد؛ اما با این وجود صعودهای بزرگ تاریخ چگونه ممکن شده اند؟

پاسخ این سوال، هم هوایی است. به طور کل، برای هم هوایی دو راه وجود دارد:

• افزایش توان حمل و استفاده اکسیژن به سوی عضلات (واکنش بدن در زمان رفتن به ارتفاع)
• افزایش کارآیی عضلات برای استفاده از اکسیژن (حاصل تمرین قبل از برنامه)

اولین انطباق ها در ارتفاع

برای صعود به ارتفاع بالا، کوه نوردان مجبور هستند تا با ارتفاع نو انطباق پیدا نمایند. جالب است بدانید که در اولین ساعات قرارگیری در ارتفاع، مغز استخوان فرمان ساخت گلبول های های قرمز را از طرف مغز دریافت می نماید. در ادامه با افزایش نرخ تنفس و تند شدن ضربان قلب، فرد، تغییرات را با نفس نفس زدن و تپش قلب احساس خواهد نمود. ارتفاع نو فورا باعث آزاد شدن اریتروپویتن در بدن می گردد؛ هورمونی که مغز استخوان را نشانه می گیرد تا گلبول های قرمز بیشتری بسازد.

در این زمان، حجم پلاسمای خون کاهش می یابد؛ زیرا گلبول های قرمز جای پلاسمای خون را می گیرند. این تمرکز به معنای اکسیژن بیشتر برای حمل به ماهیچه ها نیست؛ زیرا گلبول های قرمز به هفت تا 10 روز زمان نیاز دارند تا بالغ شوند. به این ترتیب، ضربان حدبیشتری که می توانید به آن دست پیدا کنید و بعلاوه حجم ضربان قلب، کاهش می یابد و در نتیجه برای هر کار مشخصی به تقلای بیشتر قلب برای رساندن اکسیژن به عضلات نیاز است.

ضمناً، با رفتن به ارتفاع بالاتر از 4,877 متر، PH خون بالا می رود و خون قلیایی می گردد که خود یکی از مسائل مهم در تغییرات بدن در ارتفاع به شمار می آید.

انطباق قلب در ارتفاع و هم هوایی

قلب انسان با بالا رفتن به ارتفاع سعی می نماید تا خود را با شرایط نو منطبق سازد و اتفاق هایی که برای قلب می افتد، بسیار جالب توجه است. با رفتن به ارتفاع بالا حس می کنید که قلب شما از سینه بیرون خواهد زد؛ زیرا قلب برای اکسیژن رسانی کار بیشتری انجام می دهد. البته باید بدانید که در این مرحله مغز تا حدودی حدبیشتر ضربان قلب را کنترل می نماید تا به عضله قلب بیش از حد فشار نیاید. این کنترل باعث کاهش اکسیژن در دسترس بدن و در نتیجه سرعت کمتر و قدرت کمتر در صعود می گردد. در ادامه با هم هوایی ضربان قلب کاهش می یابد.

عضلات تنفسی در ارتفاع

در ارتفاع، عضلات تنفسی و به خصوص عضلات دیافراگمی، به انرژی زیادی برای کار کردن نیاز دارند. این میزان انرژی در سطح دریا تنها 5.5 درصد است؛ در حالی که در ارتفاع 5000 متر این انرژی به 26 درصد می رسد. این موضوع بدان معنا است که انرژی کمتری در اختیار بدن برای دیگر فعالیت ها قرار می گیرد. پس نتیجه می گیریم که عضلات دیافراگمی باید برای استفاده بهینه تمرین داده شوند و کوهنوردان نیاز به تمرین زیاد و طولانی مدت استقامتی دارند. به این ترتیب افرادی که برای بار اول به ارتفاع می فرایند، نباید توقع داشته باشند که قدرت بدنشان پس از هم هوایی به میزان توان آن ها در محل سکونت شان باشد.

مکانیزم های افزایش اکسیژن در واکنش به ارتفاع

کاهش سایز سلول های عظلانی، افزایش چگالی میتوکندری و افزایش در سیستم مویرگی در طولانی مدت (ماه ها) تاثیر خود را می گذارند و به این ترتیب، بدن توانایی بیشتری برای انتقال اکسیژن در ارتفاع خواهد داشت.

نقش ژنتیک در هم هوایی

بعضی از محققان، طبق تحقیقات اجرا شده روی مردم تبت معتقد هستند که ژنتیک، نقش بسزایی در هم هوایی دارد؛ اما جارلز هوستون و بسیاری از کوهنوردان فکر می نمایند که توانایی هم هوایی، انطباقی است. وی در کتاب بالاتر رفتن این طور می گوید:

بر اساس آنچه ما در حال حاضر می دانیم، بیشتر برترین کوهنوردان تفاوت چندانی با عموم مردم ندارند. اگرچه به طور ژنتیکی یا بر اثر فشار، آن ها به ظرفیت های بیشتر یا واکنش های بالاتر پس از بارها هم هوایی رسیده اند، بدنشان یادگرفته است چگونه بهتر و کامل تر هم هوا گردد. این ها تنها تفاوت هایی هستند که امروز می شناسیم.

در واقع کوهنوردان با تجربه و تمرین بیشتر متوجه می شوند که چه زمانی در صعود به خود فشار بیاورند و چه زمانی استراحت نمایند. آن ها می آموزند که در ارتفاع چگونه غذا بخورند تا با آمادگی و کارایی بیشتر عمل نمایند. در نظر داشته باشید که در ارتفاع 6000 متری تقریبا نیمی از توان شما در سطح دریا باقی خواهد ماند و بر این اساس، کوهنوردان تنها 50 تا 75 درصد گام خود در ارتفاعات پایین را حفظ خواهند کرد.

روش های هم هوایی

منطق هم هوایی با تمرین کردن تفاوت چندانی ندارد. فشار روی بدن و سپس استراحت. شما باید به ارتفاعات صعود و سپس استراحت کنید تا بدنتان بتواند با محیط انطباق پیدا کند. در واقع، تنها صعود به ارتفاعات است که در نهایت باعث می گردد به شرایط عادت کنید. صعود مرحله ای، روشی است که عموما برای هم هوایی بهتر توصیه می گردد.

یکی از روش های معمول آموزش صعود به کوهستان به وسیله دکتر هوستون معرفی شده است. در این روش در ارتفاع بالای 3000 متر، فرد باید هرشب، محل خواب یا ارتفاع شب مانی خود را 300 تا 500 متر بالاتر ببرد. البته این روش معقولی نیست؛ زیرا صعود 300 متر در یک روز یا یک شب با بهینگی زمان بندی صعود تفاوت اساسی دارد. از دیگر استراتژی ها می توان به دو مورد زیر نیز اشاره نمود:

• اگر امکان پذیر است، فرد حداقل یک شب را در ارتفاع میانه زیر 3000 متر گذرانده باشد.
• برای هر 1000 متر افزایش ارتفاع، یک روز استراحت یا خواب در ارتفاع مشابه در نظر گرفته گردد.

شیوه صعود و فرود متداول هم هوایی

متاسفانه در بسیاری از موارد، شرایط بالا قابل انجام نیستند؛ بنابراین به عنوان راه چاره، روش فعالیت در بالا و خواب در پایین پیشنهاد می گردد. در این روش، فرد صعود و ارتفاع بالا را لمس می نماید، سپس به محل خواب قبلی خود بازمی گردد. گفتنی است که شب مانی در ارتفاعات باعث تحلیل رفتن بدن می گردد و استراحت در بیس کمپ می تواند به بازیابی بیشتر نیرو یاری کند.

شیوه صعود و فرود متداول هم هوایی، یکی از متداول ترین شیوه های صعود در کوه های با ارتفاع بالا یا قله های بسیار برف گیر در زمستان است. در صعودهای کمپی که گروه کوهنوردی در جهت خود به قله با با دو یا سه کمپ روبه رو می گردد، یک کمپ به عنوان کمپ مادر یا اصلی وجود دارد. اگر نام این کمپ را کمپ الف بگذاریم، در این صعود، شما با تیم همراه از کمپ الف به راه می افتید و صعود می کنید.

محل صعود را کمپ ب می نامند و در نهایت تیم برای استراحت به کمپ الف بازمی گردد. علت این کار این است که در جهت رسیدن به کمپ ب، به علت کمبود اکسیژن، خون گلبول قرمز بیشتری فراوری می نماید. این افزایش برای جذب اکسیژن کافی است؛ اما غلظت خون را بالا می برد.

با بازگشت به کمپ الف و استراحت، بدن به حالت عادی برمی گردد؛ با این تفاوت که نسبت به هوای جهت کمپ ب، هم هوایی اجرا شده است. به این ترتیب با آغاز صعود دوباره، تیم با سرعت بیشتری به کمپ ب می رسد و راحت تر به کمپ ج صعود می نماید. پس از صعود به کمپ ج، تیم برای استراحت و شب مانی به کمپ ب بازمی گردد.

روش روسی یا شوروی (استراحت روسی)

هم هوایی در منطقه ها مختلف به شیوه های متفاوتی صورت می گیرد. به طور مثال، شیوه هم هوایی روس ها با غربیان فرق دارد و آن ها بر اساس پارامترهای تجربی خود هم هوایی می نمایند. روس ها پس از صعود به کمپ بالا، اولین شب را در همان کمپ اطراق می نمایند و روز بعد به کمپ پایین تر برمی شوند. آن ها اعتقاد دارند که اگر فرد پس از یک شب اقامت در ارتفاع بالاتر دچار مشکل نگردد، می تواند به ارتفاع بالاتر نیز صعود کند و هم هوا گردد. البته این شیوه برای هم هوایی تنها تا دو کمپ بالاتر اجرایی است و در نهایت فرد باید برای تنو قوا به کمپ اصلی برگردد.

روش استراحت روسی در اتحاد جماهیر شوروی پایه گذاری شد و از آن به خصوص در کمپ های قزاقستان استفاده می شد. در آن موقع قزاق ها با یک کیت سبک شب مانی به ارتفاعات می رفتند و شب مانی می کردند. سپس تا بیس کمپ پایین می آمدند. هر دوره، حدود دو تا چهار روز به طول می انجامید و دوره استراحت آن ها نیز همان قدر زمان می برد.

روش روسی شاید برای کوهنوردانی که در مکانی بیش از ارتفاع معمول شهرها (1500 متر) زندگی می نمایند طبیعی باشد؛ اما برای بسیاری از کوهنوردان به خصوص غربی ها که در شهرهایی با ارتفاع کمتر ساکن هستند، این روش می تواند بسیار خطرناک باشد.

آناتولی بوکرایف، یکی از کوهنوردان برجسته ای بود که از روش استراحت روسی استفاده می کرد. او در صعود به قلل مرتفع، یک شب را در حدود 1000 متری قله می خوابید. سپس تا جایی که می توانست به پایین (تا ارتفاع 4000 متری) بازمی گشت و برای سه شب استراحت می کرد تا در نهایت بتواند به قله صعود کند. امروزه نیز بسیاری از کوهنوردان با استفاده از هلیکوپتر از بیس کمپ اورست تا کاتماندو پایین می آیند و چند روزی قبل از کوشش نهایی در آنجا استراحت می نمایند.

هم هوایی در صعودهای آلپی

صعود سبک بار یا صعود آلپی، یکی دیگر از روش های هم هوایی است. راینهولد مسنر، کوهنورد ایتالیایی در سال 1980 پیروز شد تا در صعود انفرادی خود به اورست، دوره هم هوایی را تنها در دو شب و سه روز سپری کند. البته باید بدانید که وی قبل از حضور در تبت دوره ای را روی کوه کلیمانجارو به تمرینات بدن سازی و هم هوایی پرداخته بود. مسنر پس از رسیدن به کمپ اصلی و چند روز اقامت، به تنهایی به سمت گردنه شمالی در ارتفاع 7,500 متر حرکت کرد. او بازگشت و با چند روز استراحت مطلق در کمپ اصلی، خود را آماده صعود نهایی به اورست کرد.

مسنر نهایتا در صعودی سه روزه از جبهه شمالی، قله اورست را فتح کرد. او در بخشی از جهت صعود با گذر عرضی (تراورس) از راهی نو، خود را به دهلیز شمالی رساند و از آنجا راهی قله شد. امروزه نیز کوهنوردانی که قصد صعود آلپی را دارند، با همین شیوه خود را به اوج هم هوایی می رسانند و در نهایت آماده صعود به قلل مرتفع می شوند.

نکات مهم هم هوایی

• پس از رسیدن به کمپ اصلی برای آغاز صعود عجله نکنید و یک یا چند روز اول را به استراحت بپردازید. این استراحت برای کوهنوردانی که قصد صعود به قلل مرتفع و صعب العبور را دارند یا با بالگرد وارد کمپ اصلی می شوند، لازم است.
• ارتفاع زدگی، تنها با صعود به ارتفاع بالاتر به وجود نمی آید؛ بلکه مهم ترین مسئله در ارتفاع زدگی، سرعت زیاد صعود به ارتفاع بالاتر، شدت بالای فعالیت و سنگینی زیاد کوله و تجهیزات است. پس انتخاب کوله و وزن مناسب کوله صعود و تمرکز بر رفتارهای پیمایشی و بعلاوه پرهیز از هرگونه اضافه کاری و ایجاد کردن فرصت هم هوایی در ارتفاع های متفاوت از مهم ترین نکات برای تجربه یک کوهپیمایی خوب است.
• هر ارتفاعی نیازمند هم هوایی اختصاصی است و برای رسیدن به هر کمپی باید فرآیند هم هوایی شامل لمس کمپ بالا، بازگشت به کمپ پایین تر و سپس صعود و شب مانی در کمپ بالاتر را اجرا کرد.
• در طول دوره هم هوایی نیاز به شب مانی در کمپ آخر نیست و همان لمس کمپ آخر می تواند بیشترین تاثیر را در هم هوایی نهایی داشته باشد. بهتر است بدانید که در ارتفاع بالای 7000 متر، تطابق با ارتفاع معنایی ندارد.

• یکی دیگر از دلایل اصلی ارتفاع زدگی و عدم انجام درست هم هوایی، تغییرات ناگهانی آب و هوایی مانند برف یا باد است. در این صورت، بهتر است که تیم به کمپ اصلی برگردد تا اوضاع آب و هوا بهتر گردد؛ زیرا به غیر از مسائل صعود در این شرایط، مسائل عدم هماهنگی بدن با اکسیژن محیط و بر هم خوردن هم هوایی می تواند حوادث جبران ناپذیری را رقم بزند.
• گاهی به علت عدم تطابق با ارتفاع، ممکن است تیم مجبور به چند روز اقامت در کمپ اصلی گردد.
• توانایی افراد جهت تطابق با ارتفاع فرق دارد. بعضی به سرعت با ارتفاع تطابق پیدا می نمایند و بعضی نیازمند دوره های زمانی طولانی تری برای هم هوایی هستند. در نظر داشته باشید که هم هوایی، بعد بدنی و بعد ذهنی دارد و بالاتر بودن سطح آمادگی جسمانی بر اثربخشی بیشتر فرآیند هم هوایی تاثیرگذار است.
• تطابق با ارتفاع با عدم وجود بیماری های ناشی از ارتفاع و بهبود کیفیت خواب مشخص می گردد؛ پس هر کس در ارتفاع بتواند خوب غذا بخورد و خوب بخوابد، خوب هم هوا شده است.
• خود را هیدراته نگه دارید. از قلم نیاندازید که هیدراتاسیون، یک ضرورت برای حفظ سلامتی و حرکت در ارتفاعات است. شما باید حداقل با سه لیتر آب آغاز کنید و با افزایش ارتفاع، میزان مصرف را افزایش دهید.

تمرین های قبل از صعود برای هم هوایی

یکی از مهم ترین سوال ها در خصوص هم هوایی این است که آیا می توان این توانایی را در خانه کسب کرد. با وجود اینکه هم هوایی نیاز به بودن در ارتفاعات دارد؛ اما تمرین هایی نیز وجود دارند که می توان قبل از صعود آن ها را انجام داد تا توانایی فرد در هم هوایی افزایش یابد.

تمرین در ارتفاع کم، برای صعود به قله های بلند

زمانی که فرد با سرعتی بیش از توانایی بدن خود قدم می زند یا می دود، اکسیژن بیشتری نسبت به توانایی بدنش مصرف می نماید. ضمناً در ارتفاع پایین، میزان اکسیژن مصرفی کمتر از ظرفیت افراد است؛ زیرا فشار سهمی اکسیژن در محیط بیش از داخل ریه ها است؛ اما در ارتفاع به علت کاهش فشار سهمی هوا (سهم کمتر اکسیژن)، بدن در مصرف اکسیژن با مشکل روبه رو می گردد.

یکی از برترین تمرین ها برای هم هوایی و افزایش حجم اکسیژن مصرفی، پیاده روی استقامتی در شیب های متفاوت یا کوهپیمایی در سطح دریا روی شیب هایی تا حدود 30 درجه، با سرعت پنج کیلومتر بر ساعت و با حدود 15 کیلوگرم بار است. البته در صورت آمادگی کمتر یا بالاتر رفتن توان بدنی، می توان این شرایط را تغییر داد.

افراد می توانند با تمرین های مناسب دیگر نیز، حجم اکسیژن مصرفی را افزایش دهند تا بتوانند به ارتفاعات صعود نمایند و با شرایط بهتر، فعالیت های سخت تر را انجام دهند. برترین شکل تمرین در ارتفاع کم، فعالیت های هوازی سبک، میانه و طولانی مدت با تنفس عمیق مانند دویدن، شنا کردن یا دوچرخه سواری است که می توان آن ها را به سادگی روی تردمیل یا دوچرخه های ثابت در منازل نیز انجام داد. در نظر داشته باشید که اگر تا به امروز فعالیت ورزشی ممتد نداشته اید، بهتر است که تمرین های خود را کم کم زیاد و سنگین کنید تا به آماگی بدنی لازم برسید.

یکی دیگر از تمرین های موثر برای هم هوایی، صعودهای منظم به ارتفاعات کوتاه بین 2500 تا 3500 متر است. اگر بتوانید برای آمادگی های صعود، بازگشت و اطراق در قله های کوتاه تمرین کنید، مطمئنا در قلل مرتفع نیز می توانید این فرآیند را به شکل کامل و ایمن انجام دهید.

تمرین هایپوکسی متناوب

تمرین هایپوکسی متناوب یا تمرین ارتفاع، زندگی در ارتفاعات پایین و به طور دوره ای، قرار دادن بدن در شرایط شبیه سازی شده ارتفاعات بالا است. شبیه سازی ارتفاع، اغلب شامل خوابیدن در یک چادر با سیستم کمپرسور مکانیکی برای کاهش اکسیژن در آن می گردد.

تمرین کمبود اکسیژن (Hypoxic Training)

تمرین کمبود اکسیژن، یکی از تمرین های موثر هیمالیانوردی است. علت اصلی آغاز هم هوایی، کمبود اکسیژن در ارتفاعات است. به علاوه تحقیقات نشان می دهند که سیگاری ها در مقایسه با دیگران، گلبول های قرمز بیشتری دارند و در ارتفاع از هم هوایی نسبی برخوردار هستند. هیمالیانوردان نیز با توجه به این دو نکته، تمرین های کمبود اکسیژن را ابداع کردند که انقلابی در صعود به قلل مرتفع دنیا، پدید آورد.

امروزه صعود به هیمالیا با سرعت بیشتری صورت می گیرد و نحوه صعود به هیچ وجه با مفهوم سنتی هم هوایی، تطابق ندارد. تمرین کمبود اکسیژن، یکی از عواملی است که این صعودهای سریع و بی مقدمه را ممکن می سازد؛ تمرینی که بخشی جداناپذیر از تمرین های روزانه کوهنوردان مشهور دنیا است. این کوهنوردان برای تمرین این روش دست به فعالیت های نوظهور و ناشناخته نمی زنند؛ بلکه سعی می نمایند با ایجد تفاوت در چگونگی تنفس در فعالیت هایی چون شنا، دویدن و دوچرخه سواری، کمبود اکسیژن را تمرین نمایند.

در تمرین کمبود اکسیژن، فرد کوهنورد به طور مطلعانه و هدفمند به شکلی نفس می کشد که بدن وی با کمبود اکسیژن ملایم و نامحسوس روبه رو گردد. به طور مثال اگر از دویدن به عنوان ورزش یاریی استفاده می نماید، در یک فرآیند طولانی مدت، سرعت تنفس خود را به تدریج پایین می آورد؛ به نحوی که اکسیژن دریافتی وی ضمناً تمرین، همیشه کمی پایین تر از میزان مورد نیاز بدن او باشد. این تمرین را می توان به یاری گام شماری انجام داد. به طور مثال، کوهنوردی که معمولا در هر چهار گام، یک دم و بازدم انجام می دهد، پس از 6 ماه تمرین، در هر 6 گام و پس از یک سال تمرین در هر هشت گام، یک دم و بازدم می گیرد.

با کاهش تدریجی اکسیژن دریافتی، بدن کوهنورد به کمبود اکسیژن واکنش نشان می دهد و در نتیجه میزان هموگلوبین و تعداد گلبول های قرمز خون وی افزایش پیدا می نماید؛ فرآیندی که پس از حضور در ارتفاعات رخ می دهد و کوهنورد را برای تحمل کمبود اکسیژن آماده می نماید. با تمرین کمبود اکسیژن، می توان بدون حضور در ارتفاعات، خود را با کمبود اکسیژن سازگار کرد؛ البته برنامه ریزی برای این تمرین، بسیار دقیق، حساس و پیچیده است و نیاز به مطلعی کامل از فیزیولوژی دارد.

از قلم نیاندازید که تمرین کمبود اکسیژن همچون تیغ دو لبه است و شتاب در کسب نتیجه دلخواه، ممکن است پیامدهای ناگواری برای شما در پی داشته باشد. توصیه ما به کوهنوردان و هیمالیانوردان این است که بدون مشورت با پزشکان مطلع و با تجربه دست به چنین اقداماتی نزنند.

مکانیزم ایجاد بیماری های ارتفاع

در سراسر دنیا، حدود 40 میلیون نفر در ارتفاع بالای 2400 متری و 25 میلیون نفر در ارتفاع بالای 3000 متری از سطح دریا زندگی می نمایند. اما برخلاف افرادی که در ارتفاعات بالا ساکن هستند، بیشتر گروه هایی که به منطقه ها کوهستانی یا ارتفاعات بیشتر از 1500 متر در شکل گردشگری (حدود 20 تا 25 درصد) یا فعالیت ورزشی کوهستانی صعود می نمایند، در معرض بیماری های حاد ارتفاع هستند.

سه اصل عمده درباره تمام مسائل در ارتفاعات بالا وجود دارد. طبق اصل اول، حساسیت افراد به تاثیر ارتفاعات بالا شدیدا متغیر است و یک برنامه صعود که برای بیشتر افراد گروه مناسب است، ممکن است برای عده ای سریع باشد و ایجاد مشکل کند. این تفاوت بین اعضای گروه، کاملا ژنتیکی است و نوع تمرینات افراد، مصمم بودن فرد یا توان و جرات او، تاثیری بر ایجاد این مسائل ندارند. در اصل دوم آمده است که از به وجود آمدن بیماری های جدی ارتفاع می توان با پیشگیری های ساده جلوگیری کرد و به هیچ وجه نباید اجازه داد که شرایط، حاد و جدی گردد.

طبق اصل سوم، هر چند تاثیرات ارتفاعات بالا ممکن است شامل طیف وسیعی از اختلالات مانند سرمازدگی، از دست رفتن آب بدن و غیره گردد؛ اما هر فردی که در ارتفاعات بالا بیمار شد، باید فرض را بر این گذاشت که اختلال به وجود آمده متاثر ار ارتفاع بالا بوده است و می توان آن را با فرود سریع درمان کرد. در نظر داشته باشید که تمام این تاثیرات ممکن است در هر شرایطی برای کوهنوردان رخ دهند.

در زمان دم، هوا وارد ریه ها و کیسه های هوایی می گردد. از آنجا که فشار اکسیژن در ریه ها بیشتر از فشار آن در خون است، اکسیژن از کیسه های هوایی به خون وارد می گردد. فشار جو در سطح دریا برابر با 760 میلی متر جیوه و در قله کوه اورست، 250 میلی متر جیوه است. جالب است بدانید که فشار جو بسته به فصول سال نیز تغییر می نماید. به طور مثال، فشار جو در ماه دی در کوه اورست، 243 میلی متر جیوه و در ماه های خرداد و تیر، 255 میلی متر جیوه است.

ترکیب مولکول های هوا در سطح دریا و بعلاوه در ارتفاعات بلند، یکسان است؛ یعنی یک پنجم هوا را اکسیژن و بقیه را نیتروژن و سایر مولکول ها تشکیل می دهند. در ارتفاعات بالا، با کاهش فشار هوا درصد گازهای تنفسی موجود در هوا تغییر نمی نماید؛ اما تعداد مولکول در واحد مشخص حجم کاهش می یابد. به طور مثال اگر در سطح دریا در یک واحد حجم، 1000 مولکول اکسیژن داشته باشیم، در ارتفاع 4000 متر، این تعداد به 600 می رسد. در ارتفاع 5500 متر، فشار جوی و فشار اکسیژن موجود در هوا به نصف فشار در سطح دریا و در قله اورست در ارتفاع 8848 متری، این فشار به یک سوم میزان خود در سطح دریا می رسد.

تغییر در فشار سهمی اکسیژن اثر مهمی بر شیب فشار سهمی بین خون و بافت های بدن می گذارد. ضمناً با افزایش ارتفاع، دمای هوا به ازای هر 150 متر، یک درجه سانتی گراد کاهش می یابد. رطوبت مطلق نیز به علت سردی هوا در ارتفاع کمتر است و هوای خشک تر باعث از دست دادن آب به وسیله افزایش دفع نامحسوس آب می گردد. ضمناً، عرق ریزی در ارتفاع در هنگام فعالیت بیشتر خواهد شد. یک نکته دیگر با افزایش ارتفاع، افزایش شدت تابش خورشید به علت نازک تر بودن و خشک تر بودن جو است.

برون ده قلب در ارتفاع بعد از چند روز کاهش می یابد و در هر سطحی از فعالیت، پایین تر از فعالیت قابل مقایسه در سطح دریا است. به علاوه حدبیشتر سرعت قلب حاصل از فعالیت شدید در ارتفاعات، پایین تر از سطح دریا خواهد بود. تاثیر هم هوایی بر برون ده قلبی، افزایش آن است که به زنده ماندن فرد در ارتفاعات 5500 متر تا 8800 متر یاری می نماید.

در طول چند روز اول اقامت در ارتفاع بلند، میزان خونی که به وسیله قلب پمپ می گردد، چه در حال استراحت و چه در فعالیت بدنی، بیشتر از ارتفاع سطح دریا است که باعث افزایش اکسیژنی می گردد که به بافت ها می رسد؛ اما پس از هفت تا 10 روز، برون ده قلبی در هر سطحی از فعالیت، کمتر از ارتفاع سطح دریا می گردد و برای هر کاری به زمان بیشتری نیاز خواهد بود؛ چه برای حمل بار و چه برای طی کردن جهت.

حدبیشتر کارایی بدن انسان زمانی است که فشار اکسیژن در سرخرگ ها 80 تا 90 میلی متر جیوه باشد؛ این فشار اکسیژن باعث می گردد تا حدبیشتر گلبول های قرمز به بیشترین میزان خود، از اکسیژن اشباع شوند (95 درصد از هموگلوبین خون از اکسیژن اشباع می گردد).

علائم ارتفاع زدگی

• علایم بیماری ارتفاع زدگی خفیف: تهوع، سردرد مخصوصا در عقب سر و بی اشتهایی
• علایم بیماری ارتفاع زدگی میانه: تهوع، استفراغ، سردرد مخصوصا در عقب سر، بی اشتهایی و کاهش حجم ادرار
• علایم بیماری ارتفاع زدگی شدید: بی هوشی نامنظم، ادم، صدای قل قل در سینه، کبودی، ایست تنفسی و مرگ

انواع بیماری های ارتفاع

1. بیماری حاد کوهستان

بیماری حاد کوهستان (Acute Mountain Sickness)، کوه گرفتگی حاد یا ارتفاع زدگی به مجموعه ای از علایم اطلاق می گردد که نشان از عدم هم هوایی و تطابق بدن با ارتفاع حاضر دارد. اگر فردی با سرعت به ارتفاعات بلند صعود کند به این بیماری مبتلا می گردد و با فرود از ارتفاع، تسکین پیدا می نماید. مکانیزم ایجاد ارتفاع زدگی (AMS) دقیقا مشخص نیست؛ اما به احتمال زیاد، کاهش اکسیژن به علت فشار پایین اکسیژن در ارتفاع باعث احتباس نسبی مایع و در نتیجه ادم مغزی مختصر می گردد و علائم کوه گرفتگی حاد بروز پیدا می نماید.

تقریبا بیش از 60 درصد کوهنوردان در ارتفاعات بالای 2500 متر دچار ارتفاع زدگی می شوند که در صورت بی توجهی منجر به ورم ریوی یا ورم مغزی و در نهایت مرگ می گردد.

نشانه های AMS

نشانه های کوه گرفتگی حاد به سرعت صعود، ارتفاعی که فرد به آن رسیده است و از همه مهم تر به حساسیت فرد بستگی دارد. نشانه های این بیماری معمولا از 6 تا 12 ساعت پس از افزایش ارتفاع آغاز می گردد و شدت آن ها اگر فرد به ارتفاعات بالاتر صعود نکند، در طول یک تا سه روز کم می گردد. سردرد ناشی از ارتفاع زدگی بیشتر به ادم مغزی مرتبط است. این سردرد که بیشتر گیجگاهی و دو طرفه است، صبح ها و در شرایط خوابیده شدیدتر می گردد. تب و علائم ریوی از نشانه های کوه گرفتگی حاد نیستند و فشار خون فرد، طبیعی است. تنفس عمیق در فواصل منظم می تواند این علائم را بهبود بخشد.

از علائم کوه گرفتگی حاد به غیر از سردرد می توان به خستگی و کوفتگی یا ضعف بدنی، گیجی یا احساس سبکی در سر، علائم گوارشی (تهوع، استفراغ و بی اشتهایی) و بی خوابی یا بدخوابی اشاره نمود. معمولا سابقه افراد به تشخیص یاری می نماید؛ اما در صورتی که فرد در ارتفاع مریض به نظر برسد، افراد همراه نباید منتظر علائم بیشتری باشند. از قلم نیاندازید که هرگونه احساس ناخوشایند در ارتفاع، ارتفاع زدگی است، مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد.

پیش بینی اینکه چه فردی در گروه به این بیماری دچار گردد، تقریبا غیرممکن است؛ ولی می توان حدس زد که سرعت صعود و میزان ارتفاع کسب شده در طی دوره صعود یک یا دو روز قبل از آغاز علائم، بسیار مهم و معین نماینده است.

جالب است بدانید که در قله اورست به صورت تقریبی از هر سه گلبول قرمز، فقط یکی در معرض اکسیژن قرار می گیرد و دو گلبول دیگر بدون اکسیژن به سمت اندام های بدن می فرایند؛ پس بدن به طور طبیعی دچار کمبود اکسیژن و عوارض مربوط به آن یا همان بیماری ارتفاع کوهستان می گردد.

پیشگیری و درمان AMS

برترین روش پیشگیری از کوه گرفتگی حاد، هم هوایی تدریجی و صعود مرحله ای در ارتفاعات میانی است. در ادامه با اصول پیشگیری از این بیماری آشنا شوید:

• صعود تدریجی در ارتفاع بیش از 3000 متر
• صعود به طور میانه 300 متر در روز
• استراحت یک روزه به ازای هر 1000 متر یا سه روز فعالیت

برای درمان کوه گرفتگی حاد تاکید می گردد که در صورت بروز علائم حتما از صعود بیشتر خودداری گردد. برترین روش درمان این بیماری به توضیح زیر است:

• توقف افزایش ارتفاع
• کاستن از ارتفاع در صورتی که بهبودی حاصل نگردد یا بیماری تشدید گردد.
• کاستن سریع از ارتفاع در صورتی که علائم و نشانه های ادم مغزی یا ادم ریوی وجود داشته باشد.
• علامت درمانی
• اکسیژن درمانی (در صورت امکان استفاده از گاموبگ یا محفظه پرفشار اکسیژن)

افرادی که دچار بیماری حاد کوهستان شده اند، باید از فعالیت سنگین اجتناب نمایند. در نظر داشته باشید که خوابیدن، هیچ یاریی به بهبود علائم و شرایط بیمار نمی نماید؛ زیرا تنفس در حین خواب، آهسته تر می گردد و ممکن است علائم بیماری را تشدید کند. مصرف دخانیات و الکل نیز در زمان بروز این بیماری ممنوع است. از دیگر اقدامات موثر برای کاهش علائم بیماری حاد کوهستان در افراد، نوشیدن آب اضافی و رژیم غذایی سبک بر پایه کربوهیدرات است.

برای پیشگیری از کوه گرفتگی بعلاوه می توان قرص استازولامید 125 میلی گرم را دو بار در روز از سه روز قبل از صعود استفاده کرد. برای درمان کوه گرفتگی حاد نیز از استازولامید 250 میلی گرم، دو بار در روز تا بهبود کامل علائم بهره ببرید. برای کنترل سردرد نیز، مسکن های سبکی چون استامینوفن یا ایبوپروفن توصیه می شوند.

2. ورم (ادم) ریوی ارتفاع بالا (آب در ریه)

ادم ریوی (High Altitude Pulmonary Edema)، یکی از خطرناک ترین بیماری های ارتفاعات بالا به شمار می آید و به عنوان یکی از علل اصلی مرگ در ارتفاعات بالا شناخته می گردد. بروز ادم ریوی در ارتفاعات 4400 متری، حدود چهار درصد است. کوه گرفتگی حاد، پیش شرط ایجاد ادم ریوی نیست؛ به این معنا که ممکن است فردی بدون داشتن علائم کوه گرفتگی حاد، نشانه های ادم ریوی را بروز دهد. ورم ریوی معمولا در شب دوم پس از صعود اتفاق می افتد. این بیماری که بیشتر در کوهنوردان جوان و آماده دیده می گردد، با تقلا و کوشش، شدت پیدا می نماید.

نشانه های ورم (ادم) ریوی

علائم و نشانه های ادم ریوی (H.A.P.E) در ارتفاعات بلند، یک تا چهار روز پس از رسیدن به ارتفاعات آغاز می گردد. در صورت مشاهده حداقل دو مورد از موارد زیر می توان نتیجه گرفت که فرد به ادم ریوی دچار شده باشد:

• تنگی نفس در حین استراحت
• سرفه احتمالا با کف یا بزاق کف آلود صورتی رنگ
• خستگی و کوفتگی مفرط با ضعف کلی و عملکرد بدنی ضعیف
• احساس تنگی، پری یا گرفتگی سینه
• حداقل دو مورد از نشانه های ویز یا کراکل در حداقل یکی از ریه ها (خس خس سینه)، سیانوز مرکزی (ناخن ها یا لب های آبی رنگ و خاکستری)، تاکی پنه (تنفس سریع و سطحی) و تاکی کاردی (ضربان قلب بالا)

پیشگیری و درمان H.A.P.E

برترین روش پیشگیری از ادم ریوی مانند کوه گرفتگی حاد، انجام هم هوایی تدریجی و صعود مرحله ای در ارتفاعات میانی است. درمان این بیماری کاهش ارتفاع و پایین آمدن فوری است. در نظر داشته باشید که در صورتی که اکسیژن در دسترس نباشد، هر تاخیری در بهبود علائم می تواند منجر به مرگ فرد گردد. فرود به خاطر خستگی مفرط ممکن است با مشکل انجام گیرد و با گیجی مصدوم همراه باشد، پس در این زمان بهتر است که مریض را حمل کنید.

برای پیشگیری از ادم ریوی بعلاوه می توان از قرص نیفیدیپین به میزان 20 میلی گرم هر هشت تا 12 ساعت از روز قبل از صعود استفاده کرد. برای درمان نیز از همین دوز دارو تا زمان بهبود علائم بهره ببرید. مهم است بدانید که این درمانها و حتی اکسیژن و گامبوبگ، بدون فرود و پایین آمدن هیچ اثری ندارند؛ پس در صورت بروز علائم بیماری ادم ریوی به سرعت ارتفاع را کم کنید تا داروها اثر یاریی و درمانی خود را روی فرد بگذارند.

3. ورم (ادم) مغزی ارتفاع بالا (آب در سر)

ادم مغزی (High Altitude Cerebral Edema)، مرگبارترین بیماری ارتفاع بالا است. مکانیزم این بیماری، وجود مایع بیش از حد در داخل و اطراف بافت مغز است و زمانی رخ می دهد که مغز متورم می گردد و کارایی خود را از دست می دهد. ادم مغزی می تواند پیشرفت سریعی داشته باشد و ظرف چند ساعت تا یک یا دو روز به مرگ فرد منجر گردد.

نشانه های ورم (ادم) مغزی (H.A.C.E)

افراد مبتلا به ادم مغزی بیشترا حالت گیجی دارند و ممکن است بیماری خود را تشخیص ندهند. فردی که در طول چند روز، سردرد و استفراغ او بدتر گردد، ممکن است گوشه گیری کند و در چادر بخوابد و در نهایت به حالت کما برود. همراهان فرد نیز زمانی متوجه شرایط او می شوند که نمی توانند وی را از خواب بیدار نمایند. از علائم ادم مغزی ناشی از ارتفاع می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تغییر در شرایط ذهنی (هوشیاری) یا آتاکسی (اختلال راه رفتن) در فرد مبتلا به کوه گرفتگی حاد
• تغییر در شرایط ذهنی (هوشیاری) یا آتاکسی (اختلال راه رفتن) در فرد فاقد کوه گرفتگی حاد

شرایط فرد مبتلا به ادم مغزی به تدریج بدتر می گردد؛ به طوری که نمی تواند لباس خود را بپوشد، بند کفشش را ببندد یا قاشق را در دست بگیرد.

پیشگیری و درمان H.A.C.E

به خاطر داشته باشید که بیشتر موارد ادم مغزی در افرادی مشاهده می گردد که علائم ارتفاع زدگی را دارند و متاسفانه به صعود ادامه می دهند. پیشگیری از ادم مغزی مانند ادم ریوی و کوه گرفتگی، هو هوایی و صعود مرحله ای و تدریجی است. ادم مغزی در شب شدیدتر می گردد؛ زیرا تنفس شبانه نامنظم تر و غیرارادی است و سبب اختلال بیشتر در خون رسانی به مغز می گردد.

درمان ادم مغزی، فرود فوری است. این فرود، بسیار ضروری و اورژانسی است و نباید تا صبح منتظر آن ماند؛ زیرا هرگونه تاخیر ممکن است به مرگ فرد منجر گردد. فرود تا ارتفاعی مناسب است که فرد شب را به راحتی در آن خوابیده و بیدار شده است. در صورت شک، کاهش ارتفاع به میزان 500 تا 1000 متر نیز می تواند مفید باشد.

دگزامتازون، دارویی است که می توان در دوز چهار میلی گرم، هر چهار تا 6 ساعت از روز قلل از صعود برای پیشگیری از ادم مغزی استفاده کرد. برای درمان نیز از همان دوز از زمان بروز علائم تا برطرف کامل آن ها بهره ببرید. از سایر درمان ها می توان به اکسیژن درمانی و محفظه پرفشار اکسیژن اشاره نمود که البته بدون کاهش ارتفاع، تاثیری بر فرد نخواهد داشت.

پرسش های متداول

هم هوایی چیست؟

هم هوایی فرآیندی است که طی آن بدن، خود را با شرایط کمبود اکسیژن در ارتفاعات بالا تطبیق می دهد. فرآیند هم هوایی با سرعت آهسته و از چند روز تا چند هفته به طول می انجامد؛ البته باید بدانید که توانایی افراد نیز برای هم هوا شدن متغیر است.

چه روشی برای هم هوایی بهتر پیشنهاد می گردد؟

صعود مرحله ای، روشی است که عموما برای هم هوایی بهتر توصیه می گردد.

آیا می توان پیش از رفتن به ارتفاع و در خانه هم هوایی کسب کرد؟

بله، کوهنوردان با انجام تمرین های مختلفی چون پیاده روی استقامتی، دویدن، شنا، دوچرخه سواری و تمرین کمبود اکسیژن می توانند از قبل برای هم هوایی آمادگی کسب نمایند؛ البته باید بدانید که بخش زیادی از هم هوایی با قرار گرفتن در ارتفاع در بدن انجام می گردد و نمی توان قبل از صعود به آن دست یافت

علائم ارتفاع زدگی چیست؟

تهوع، سردرد مخصوصا در عقب سر و بی اشتهایی، استفراغ، کاهش حجم ادرار، بی هوشی نامنظم، ادم، صدای قل قل در سینه، کبودی، ایست تنفسی و مرگ از علائم ارتفاع زدگی هستند.